English Gàidhlig
Clàr-innse
Ro-ràdh a’ Mhinisteir
Tha mi air leth toilichte a bhith a’ cur na h-aithisg seo an aithne dhuibh nam dhreuchd ùir mar Mhinistear Poileasaidh Dhrogaichean is Alcol agus Spòrs.
Tha an aithisg seo a’ togail air an obair ionmholta le spòrsalba agus an roinn spòrs san fharsaingeachd gus taic a chur ri coimhearsnachdan agus daoine air feadh Alba a bhith gnìomhach, a dh’aindeoin nan dùbhlan leantainneach eaconamach.
Am-bliadhna, chomharraich spòrsalba an 20mh ceann-bliadhna de Sgoiltean Gnìomhach, prògram tasgaidh fad-amail ann an slàinte agus sunnd, a bhios a’ solarachadh eòlasan dearbhach air spòrs agus gnìomhachd chorporra bho aois òg. Thar na h-ùine de 20 bliadhna, bha 62.5 millean tadhal le sgoilearan gu còrr air 3 millean seisean de Sgoiltean Gnìomhach. Bha mi gu h-àraid toilichte mun choileanadh air gealltanas a’ Phrògram don Riaghaltas a thaobh Sgoiltean Gnìomhach a bhith an-asgaidh do chlann agus do dhaoine òga uile air feadh na dùthcha, ro dheireadh na Pàrlamaid seo.
Tha cuimse leantainneach spòrsalba air spòrs coimhearsnachd soilleir san aithisg seo agus a’ fuireach riatanach – a’ cur taic ri pàirt dheatamach den t-siostam spòrs. Fhuair mi an t-urram a bhith an làthair aig duaisean Coidsidh, Frithealachd agus Saor-thoileachas spòrsalba san t-Samhain. Tha na duaisean sin a’ comharrachadh nan daoine do-chreidsinneach sin a tha a’ dèanamh diofar tarsainn nan spòrsan uile ann an Alba. Bu mhath leam taing a thoirt a-rithist do na proifeiseantaich agus na saor-thoilich a tha dealasach a thaobh daoine a bhrosnachadh gu bhith gnìomhach.
Tha e air a bhith na bhliadhna iongantach cuideachd do ar lùth-chleasaichean a bha a’ farpais air an àrd-ùrlar chruinneil, a’ gabhail a-steach choileanaidhean mìorbhaileach nan lùth-chleasaichean Albannach aig Geamannan Oilimpeach Paris 2024 agus na Geamannan Parailimpeach. A thuilleadh air sin, chuir sinn fàilte air an naidheachd gum bi Geamannan a’ Cho-fhlaitheis a’ tilleadh a dh’Alba ann an 2026. Togaidh seo cothroman do ar lùth-chleasaichean eòlas a chur air prìomh thachartas spòrs aig baile agus brosnaichidh e daoine air feadh Alba gu bhith gnìomhach.
Tha na dùbhlain mu choinneamh na roinne spòrs air innse dhuinn gu bheil co-obrachadh riatanach ma tha sinn gus tuilleadh adhartais a dhèanamh a dh’ionnsaigh dùthaich Alba nas gnìomhaiche. Tha mi a’ dèanamh fiughair ri bhith ag obair còmhla ri spòrsalba agus an roinn nas fharsainge sa bhliadhna ri teachd gus leantainn air adhart a’ tarraing atharrachadh dearbhach gu beatha dhaoine tro spòrs agus gnìomhachd chorporra.
Maree Todd, Ministear Poileasaidh Dhrogaichean is Alcol agus Spòrs.
Tar-shealladh
Is e spòrsalba am buidheann nàiseanta airson spòrs. Is e ar lèirsinn Alba ghnìomhach far a bheil gach neach a’ faotainn buannachd bho spòrs.
Tha sinn a’ tasgadh goireasan Riaghaltas na h-Alba agus a’ Chrannchuir Nàiseanta gus sluagh Alba a chuideachadh gu a’ bhuaidh as fheàrr fhaighinn às an t-siostam spòrs.
Siostam spòrs do na h-uile
Is e Spòrs Fad Beatha 2025 an ath-sgrùdadh bliadhnail againn. Tha e a’ còmhdach na siathamh bliadhna de ar ro-innleachd chorporra Spòrs Fad-Beatha.
Sa Ghiblean 2025, dh’ath-ùraich sinn ar Ro-innleachd Chorporra – Spòrs Fad Beatha ann an co-rèir ri Gnìomhachd chorporra airson slàinte: frèam-obrach a bhios na bhunait don Aithisg Bhliadhnail sna bliadhnaichean ri teachd.
Sa Ghiblean 2024, dh’aontaich sinn ar plana gnothachais airson 2024 agus às a dhèidh. Tha seo a’ toirt iomradh air mar a tha sinn a’ lìbhrigeadh ar dealais do Spòrs Fad Beatha, agus a’ cur taic ris an t-siostam spòrs ann an dèiligeadh ris na dùbhlain eaconamach làithreach agus stiùireadh air in-ghabhail is slànachadh.
Tha an ath-sgrùdadh bliadhnail seo ag amas air ar n-adhartas eadar 1 Giblean 2024 agus 31 Màrt 2025 a thaisbeanadh, tro:
- Prìomh chomharran coileanaidh a tha a’ sealltainn ghluasadan com-pàirteachaidh tarsainn gach àrainneachd san t-siostam spòrs, a’ cuimseachadh air sgèile agus iomadachd chom-pàirtichean.
- Grafaichean-fiosrachaidh a’ taisbeanadh ar taic don roinn spòrs, co-thaobhaichte ri Builean Alba Ghnìomhach.
- Sgeulachdan pearsanta a’ togail air buaidh ar n-oidhirpean co-obrachail le com-pàirtichean tarsainn an t-siostam.
#SportForLife25
Ath-sgrùdadh an Àrd-Oifigeir
Eadar an Giblean 2024 agus am Màrt 2025, tha cruth-tìre spòrs na h-Alba air neart is sùbailteachd iongantach a thaisbeanadh ann an amannan eaconamach dùbhlanach le bhith a’ leantainn air adhart a’ lìbhrigeadh eòlasan dearbhach do dhaoine fa leth agus do choimhearsnachdan air feadh na dùthcha.
Tha coimhearsnachd agus co-obrachadh nas cudromaiche na bha e a-riamh, agus bu mhath leam aithne agus taing a thoirt don taic agus don dealas gun lasachadh a fhuaireadh bho ar com-pàirtichean ionadail agus nàiseanta a tha a’ cumail orra a’ stiùireadh adhartas, a’ làimhseachadh atharrachadh agus a’ togail fulangas tarsainn na roinne.
Tha cumhachd aig spòrs aig gach ìre air beatha atharrachadh, agus tha ar coidsichean, saor-thoilich agus clubaichean coimhearsnachd a’ toirt sin gu bith. Tha an dìoghras agus an dealas acasan a’ cruthachadh chothroman làitheil do dhaoine airson com-pàirt a ghabhail, adhartas a dhèanamh agus coileanadh ann an spòrs – a’ toirt togail do dhaoine fa leth, a’ neartachadh bhuidhnean agus a’ brosnachadh fìor fhàs. Tha a’ bhuaidh a’ dol fada seachad air spòrs ann a bhith a’ cumadh beatha dhaoine agus coimhearsnachdan gach latha.
Ann am Paris 2024, choilean 33 lùth-chleasaiche à Alba air an àrd-ùrlar chruinneil aig na geamannan Oilimpeach agus Parailimpeach. Bha sinn nar fianais air mòmaidean cuimhneachail, clàraidhean ùra, na h-euchdan pearsanta as fheàrr agus ciad chluich a bha drùidhteach, a’ crìochnachadh le 13 bonn uile gu lèir do dh’Albannaich air Sgioba GB agus 20 bonn do dh’Albannaich air sgioba Parailimpeach GB.
B’ e oidhirp choitcheann a bh’ anns an rathad gu Paris, a’ mòr-thaisbeanadh chan e a-mhàin tàlant iongantach ar lùth-chleasaichean, ach cuideachd dìcheall ar coidsichean, luchd-obrach taic, pàrantan, luchd-cùraim, agus saor-thoilich – uile a choilean pàirt mhòr thar an turais gu Paris.
Mar a bhios sinn ag ullachadh airson Geamannan a’ Cho-fhlaitheis a’ tilleadh a Ghlaschu ann an 2026, tha sinn a’ tuigsinn a’ chothruim a th’ ann air togail air an eachdraidh làidir a th’ againn a thaobh soirbheachadh, gus ginealaichean ri teachd a bhrosnachadh agus gu cudromach na Geamannan a chleachdadh mar chothrom air spòrs aig gach ìre ann an Alba adhartachadh agus a leasachadh.
Taing mhòr do Mel Young agus na ceithir buill Bùird eile a tha air a thighinn gu deireadh an teirm air Bòrd spòrsalba. Le Maureen Chaimbeul a chur an dreuchd mar chathraiche còmhla ri còig buill ùr a bharrachd air bòrd spòrsalba, tha mi misneachail gu bheil spòrs ann an Alba ann an deagh shuidheachadh.
Forbes Dunlop, Àrd-Oifigear, spòrsalba
Coileanadh ar pàirt
Tha ar plana gnothachais a’ nochdadh mar a bha sinn a’ planadh air Spòrs Fad Beatha a lìbhrigeadh am-bliadhna. Lìbhrig sinn gu math ann an 2024/25, a’ ruighinn 1.1 millean neach. Tha suidheachadh an t-sreath-cinn seo gun ghluasad bho 2023/24, ach ag atharrachadh airson lèirmheasan dàta aithnichte, tha ar ruigsinneachd iomlan air meudachadh 1.6%. Tha ar prìomh chomharran coileanaidh a’ nochdadh bhuilean measgaichte. Tha ar comharran co-ionannachd a’ fuireach cunbhalach bhon bhliadhna roimhe. Choilean sinn gu math air an àrd-ùrlar chruinneil. Leasaich sinn ar taic don roinn. Neartaich sinn mar a tha sinn ag obair.
Prògraman
Tha ar prìomh phrògraman a’ fuireach cunbhalach no ag èirigh. San Lùnastal 2024, chomharraich sinn 20 bliadhna de Sgoiltean Gnìomhach – ar prìomh phrògram sgoiltean is foghlaim. Ràinig sinn 280,000 com-pàirtiche am-bliadhna, meudachadh de 3.5% air a’ bhliadhna mu dheireadh. Tha am prògram seo air fàs a lìbhrigeadh bho Covid-19. Tha:
- 48% de sgoiltean na h-Alba air clàradh le Duaisean Spòrs nan Sgoiltean.
- sia Co-labhairtean Thosgairean Òga air an lìbhrigeadh, a’ ruighinn còrr air 600 stiùiriche òg ann an spòrs.
Is e ar prògram prìomh chlubaichean is choimhearsnachdan ar seilbheachd ann am Buidhnean Riaghlaidh na h-Alba (SBGan). Bha 800,129 buill cluba a’ cluich ann an 2024/25. Ged is e seo lùghdachadh 1.3% san t-sreath-cinn bho an-uiridh, tha seo gu mòr air a stiùireadh le siostam ùr agus glanadh a-mach dàta co-cheangailte air figearan cluba do bhall-coise, an dàrna spòrs as motha san roinn. A’ freagarrachadh airson an atharrachaidh seo tarsainn dà bhliadhna, tha figearan ballrachd cluba SGB air an cumail cunbhalach ann an coimeas ris a’ bhliadhna an-uiridh. Cuideachd:
- rinn sinn adhartas ann an co-ionannachdan, iomadachd agus in-ghabhail, le 22 SGBan a’ cur crìoch air inneal Gluasad gu In-ghabhail.
- sholaraich sinn barrachd taic do SGBan, a’ gabhail a-steach seirbheis taic ùr stiùiridh chùisean còmhla ri cùmhnant sgrùdadh riaghlaidh ùr.
- sholaraich sinn taic sàbhailteachd is sunnd, le ionnsachadh agus leasachadh air sunnd is dìon chloinne a’ ruighinn 600 frithealaiche, agus Lèirsinn Sochair air feadh na RA agus Dìon ann an Spòrs ann am pròiseact na RA.
Choilean sinn gu math air an àrd-ùrlar chruinneil. Aig Geamannan Oilimpeach is Parailimpeach 2024 ann am Paris, bha riochdachadh math againn de lùth-chleasaichean san fharpais, le 33 lùth-chleasaichean Albannach ann an Sgioba GB a’ faotainn 13 buinn agus 21 lùth-chleasaiche Albannach ann an Parailimpeach GB a’ faotainn 20 bonn.
Fhuair spòrs gnìomhach Albannach barrachd spionnaidh leis an naidheachd gu bheil Geamannan a’ Cho-Fhlaitheis air an dearbhadh gu bhith a’ tilleadh a Ghlaschu ann an 2026.
Com-pàirtichean
Thug sinn àrd-stiùirichean bho ar prìomh chom-pàirtichean còmhla tron fhòram ro-innleachdail. Dh’fhiosraich seo ar molaidhean planaidh fad-amail do Riaghaltas na h-Alba agus fhreagair e don dàta as ùire mu shuidheachadh ionmhasail spòrs a tha maoinichte gu poblach. Chuir sinn air adhart molaidhean làidir gus Riaghaltas na h-Alba a chuideachadh a’ coileanadh an gealltanais a thaobh am buidseat spòrs is beatha ghnìomhach a dhùblachadh ro dheireadh an teirm pàrlamaideach seo. Bha dùbhlain ionmhasail Riaghaltas na h-Alba a’ ciallachadh nach deach an gealltanas seo a choileanadh ann an 2024/25. Chuir sinn cuideachd:
- taic ri 12 ùghdarrasan ionadail le ro-innleachdan gnìomhachd chorporra agus spòrs.
- taic ri obair EDI thargaidte ann an seachd ùghdarrasan ionadail: Glaschu, Fìobha, Dùn Dè, Siorrachd Chlach Mhanainn, Lodainn an Iar, Siorrachd Àir a Tuath, agus Arcaibh.
Daoine
Thug sinn seachad taic ionnsachaidh is leasachaidh cudromach don roinn:
- Tha sinn a’ leantainn a’ toirt taic do spòrs gus Teisteanas Coidsidh na h-Alba a leasachadh agus fhighe a-steach.
- Tha 44,232 neach-ionnsachaidh Albannach air an àrd-ùrlar ionnsachaidh is leasachaidh Brightspace.
- Chuir sinn crìoch air subsadaidh foghlam coidsidh 2024/25. Chaidh còrr air £400k a bhuileachadh tarsainn 27 spòrsan. Is iad na còig prìomh raointean fòcais EDI am-bliadhna, boireannaich, daoine òga, ruigsinneachd dùthchail, SIMD, agus ciorram.
- Dh’fhoillsich sinn Inneal Leasachaidh Coidseadh Alba. Tha com-pàirtichean ionadail agus nàiseanta a’ com-pàirteachadh ann an cuspairean agus co-obrachadh gus cleachdadh a roinn agus gnìomhan aontachadh a tha co-thaobhaichte ri Coidseadh Alba.
- Dh’fhoillsich sinn ar dàrna buidheann prògram coidsidh Àrd-Oifigear gnìomha SGB.
- Rinn sinn pìleat de na duaisean adhartais nàiseanta ann an coidseadh spòrs. Fhuair sinn còig solaraichean airson ar Frèam-obrach Foghlamaiche Spòrs gus taic a chur ri ionnsachadh is leasachadh do chom-pàirtichean ionadail is nàiseanta.
Àiteachan
Bharantaich sinn ath-sgrùdadh air an oighreachd spòrs ann an Alba. Tha ùghdarrasan ionadail, urrasan chur-seachadan, colaistean agus oilthighean air an dàta a roinn. Tha seo a’ gabhail a-steach aois, suidheachadh agus an t-seilbheachd a tha a dhìth. Tha sinn ag obair gus dèiligeadh ri beàrnan ann an dàta ùisneachaidh. Thadhail sinn air còrr agus 200 goireas cluba. Tha sinn ag obair le ùghdarrasan ionadail agus SGBan gus sùil a chumail air cunnart ghoireasan a bhith a’ dùnadh gu h-iomlan no ann am pàirt. Ann an 2024/25 gheall sinn seilbheachd de:
- £1.7m do naoi deug pròiseactan Maoin Ghoireasan Spòrs.
- faisg air £1m do Maoin Ghoireasan Rothaireachd.
- £850k do phròiseact Cruth-atharrachaidh Teanas A-staigh na h-Alba.
- Lorg sinn cuideachd gu bheil an suidheachadh ionmhasail fhathast a’ toirt buaidh air planadh agus air buileachadh phròiseactan calpa.
Ga chur an gnìomh
Neartaich sinn mar a tha sinn ag obair. Dh’ath-sgrùd sinn ar ro-innleachd chorporra a bhios ga ath-fhoillseachadh ann an 2025/26. Rinn sinn adhartas le ath-sgrùdadh mionaideach air ar plana gnothachais agus buidseat.
Rinn sinn leasachaidhean air mar a tha sinn ag obair:
- Leantainn a’ daingneachadh cudromachd sunnd luchd-obrach.
- Thug sinn a-steach seachdain obrach ùr de 35 uair a thìde.
- Rinn sinn suirbhidh Latha Math aig Obair a-rithist.
- Bharantaich sinn ath-sgrùdadh sgioba-obrach ro-innleachdail gus feumalachdan sgioba-obrach fhiosrachadh san àm ri teachd.
- Bhuilich sinn ceumannan gu soirbheachail airson cuideachadh le ar cosgaisean a-staigh a stiùireadh.
- Dh’adhartaich sinn reic air ar n-ionadan Taigh Chailleann agus Cumaraidh, a’ cuideachadh le ar cosgaisean agus ar n-amasan seasmhachd àrainneachdail a stiùireadh.
Tha sinn a’ leantainn le ar n-obair a chomasachadh tro leasachadh bathar-bog agus bun-structar tèarainte saidhbeir:
- Meudachadh ar n-ionnsachadh is leasachadh air tèarainteachd saidhbeir, stiùireadh chlàraidhean, agus leantainnneachd gnothachais.
- Ghabh sinn pàirt ann am pìleat a thaobh fulangas saidhbeir le HEFESTIS gus ar gèilleadh a mheasadh an aghaidh Frèam-obrach Fulangas Saidhbeir Roinn Phoblach na h-Alba (SPSCRF) v2.0 a bha ri teachd.
Chuir sinn taic ri co-dhùnaidhean air an stiùireadh le dàta, le bhith a’ foillseachadh aithisgean eadar-obrachail Power BI mu ar prìomh phrògraman, le fiosrachadh deimhinneach air ais bho chom-pàirtichean. Chuir sinn gu cudromach ris a’ bhunait fianais, a’ foillseachadh:
- Co-ionannachd is Rannsachadh Spòrs 2024
- Cudromachd Eaconamach Spòrs 2024
- Ath-sgrùdadh Sheirbheisean Cultair is Chur-seachadan ann an Alba 2024
- Ath-sgrùdadh Chìsean Ghoireasan 2024
Thug sinn a’ choimhearsnachd spòrs còmhla gus soirbheachasan na feadhainn an sàs ann an spòrs a chomharrachadh, bho ìre an t-sluaigh gu àrd-ghnìomhachadh tro Dhuaisean Coidsidh is Saor-thoileachas (COV) agus Duaisean Spòrs Alba.
Chomharraich sinn an 30mh co-là-breith aig a’ Chrannchur Nàiseanta. On a’ chiad tharraing, tha cluicheadairean a’ Chrannchuir Nàiseanta air taic a chur ri còrr air 690,000 pròiseact, a’ togail còrr air £50 billean do Chùisean Matha air feadh na dùthcha.
